NEURTU DIREN ETXEBIZITZAK KUTSAGARRIEN IKUSPEGI OROKORRA
Ehunka produktu kimiko eta kutsatzaile neurtu dira barruko egoitza-ingurunean. Atal honen helburua etxeetan zer kutsatzaile dauden eta haien kontzentrazioei buruz dauden datuak laburtzea da.
ETXEBIZITZAK KUTSAGARRIEN KONTZENTRAZIOEI BURUZKO DATUAK
Lo egitea eta esposizioa
Etxeetako esposizioak dira gizakiaren bizitzan zehar aireko kutsatzaileen esposizioaren zatirik handiena. Gure bizitzako esposizio osoaren % 60tik 95era izan daitezke, eta horietatik % 30 lo egiten dugunean gertatzen da. Esposizioak kutsatzaile-iturriak kontrolatuz, isurtze-puntuan tokian tokiko kentzea edo harrapatzea, kutsatu gabeko airearekin aireztapen orokorra eta iragazketa eta airea garbitzeaz alda daitezke. Epe laburreko eta epe luzerako esposizioak barrualdean aireko kutsatzaileen eraginpean egoteak osasun-arazo akutuetarako arriskuak sor ditzake, hala nola, narritadura edo asma eta alergia-sintomak areagotzea, gaixotasun kronikoetarako, hala nola arazo kardiobaskularrak eta arnas-arazoak, eta heriotza goiztiarra izateko arriskua areagotu dezake. Barne-ingurunean airean transmititzen ez diren kutsatzaile ugari daude, hala nola, hauts finkoetan ftalatuak eta eguzkitako kremetan disruptore endokrinoak; hala ere, aireztapen-arauek eraginik ez dutenez, ez dira ohar tekniko honetan azalduko.
Barruan/kanpoan
Etxeetako esposizioek jatorri ezberdina dute. Esposizio hauek osatzen dituzten aireko kutsatzaileek kanpoko eta barruko iturriak dituzte. Kanpoaldean iturriak dituzten kutsatzaileak eraikinaren inguratzailean sartzen dira pitzadura, hutsune, zirrikitu eta ihesen bidez, baita irekitako leihoen eta aireztapen sistemen bidez ere. Kutsatzaile hauen esposizioak kanpoan ere gertatzen dira, baina barruko esposizioek baino iraupen askoz laburragoak dituzte giza jarduera-ereduengatik (Klepeis et al. 2001). Barruko kutsatzaile iturri ugari ere badaude. Barruko iturri kutsatzaileak etengabe, episodikoki eta aldian-aldian isur daitezke. Iturrien artean etxeko altzariak eta produktuak, giza jarduerak eta barruko errekuntza daude. Kutsatzaile-iturri horien esposizioa barrualdean bakarrik gertatzen da.
Kanpoko iturri kutsatzaileak
Kanpoan jatorria duten kutsatzaile-iturri nagusiak erregaien errekuntza, trafikoa, eraldaketa atmosferikoak eta landareen landaredi-jarduerak dira. Prozesu horiengatik isurtzen diren kutsatzaileen adibideen artean daude partikulak, polenak barne; nitrogeno oxidoak; toluenoa, bentzenoa, xilenoa eta hidrokarburo aromatiko poliziklikoak bezalako konposatu organikoak; eta ozonoa eta bere produktuak. Kanpoko jatorria duen kutsatzaile baten adibide zehatz bat radona da, lurzoru batzuetatik igortzen den gas erradioaktibo naturala, eta eraikinaren egituran inguratzaileetan eta beste bao batzuetan sartzen dira. Radonarekiko esposizio arriskua eraikina eraikitzen den gunearen egitura geologikoaren kokapenaren araberakoa da. Radon arintzea ez da oraingo Ohar Teknikoaren gorputzean eztabaidatuko. Radona arintzeko metodoak, aireztapen-arauetatik independenteak, sakon ikertu dira beste nonbait (ASTM 2007, WHO 2009). Barruko jatorria duten kutsatzaile-iturri nagusiak gizakiak (adibidez, bioefluenteak) eta higienearekin lotutako jarduerak (adibidez, aerosol produktuen erabilera), etxeak garbitzea (adibidez, klorodun produktuen erabilerak eta bestelako garbiketa-produktuak), elikagaiak prestatzea (adibidez, egosteko partikulen isurketak), etab. .; eraikuntzako eraikuntza-materialak, altzariak eta dekorazio-materialak barne (adibidez, altzarien formaldehido isuriak); tabakoa erretzea eta errekuntza-prozesuak barrualdean gertatzen dira, baita maskotak ere (adibidez, alergenoak). Oker mantentzen diren aireztapen-sistemak edo berokuntza-sistemak bezalako instalazioak gaizki maneiatzea barrualdean jatorria duten kutsatzaile-iturri garrantzitsuak ere bihur daitezke.
Barruko iturri kutsatzaileak
Etxebizitzetan neurtutako kutsatzaileak ondoan laburbiltzen dira, nonahikoak izan direnak, eta neurtutako batez besteko eta gailurreko kontzentrazio handienak dituztenak identifikatzeko. Kutsadura-maila deskribatzen duten bi adierazle erabiltzen dira esposizio kroniko zein akutuei aurre egiteko. Gehienetan neurtutako datuak neurketa kopuruaren arabera haztatu egiten dira, kasu askotan etxebizitza kopuruaren arabera. Hautaketa Logue et al-ek jakinarazitako datuetan oinarritzen da. (2011a) 79 txosten berrikusi eta datu-basea osatu zuten txosten horietan jakinarazitako kutsatzaile bakoitzaren laburpen estatistikak barne. Logue-ren datuak gero argitaratutako txosten gutxi batzuekin alderatu dira (Klepeis et al. 2001; Langer et al. 2010; Beko et al. 2013; Langer eta Beko 2013; Derbez et al. 2014; Langer eta Beko 2015).
MOLDE/HEZETASUNAREN PREBALENTZIARI BURUZKO DATUAK
Barruko baldintza jakin batzuek, adibidez, aireztapenaren eraginpean dauden hezetasun-maila gehiegizkoak, lizunak ere sor ditzakete, konposatu organikoak, partikulak, alergenoak, onddoak eta lizunak, eta beste kutsatzaile biologiko batzuk, espezie kutsakorrak eta patogenoak barne. Airearen hezetasun edukia (hezetasun erlatiboa) etxeetan dugun esposizioa aldatzen duen eragile garrantzitsua da. Hezetasuna ez da eta ez da kutsatzailetzat hartu behar. Hala ere, hezetasun maila altuegiak edo baxuegiak esposizioak alda ditzakete eta/edo esposizio-maila altuak ekar ditzaketen prozesuak abiarazi ditzakete. Horregatik, hezetasuna kontuan hartu behar da etxeetako eta osasuneko esposizioen testuinguruan. Gizakiak eta barruko jarduerak barrualdean hezetasun-iturri nagusiak izan ohi dira, inguruneko airetik ihesak edo hezetasuna sartzea eragiten duen eraikuntza-akats handirik egon ezean. Hezetasuna barrualdera ere eraman daiteke airea infiltratuz edo dedikatu aireztapen sistemen bidez
AIREKO KUTSAGARRI KONTZENTRAZIOEI BURUZKO INFORMAZIOA
Hainbat ikerketek etxeetan aireko kutsatzaileen barne-kontzentrazioa neurtu dute. Gehien neurtutako konposatu organiko lurrunkorrak [beheranzko ordenan ikerketa kopuruaren arabera taldekatuta eta ordenatuta] hauek izan ziren: [toluenoa], [bentzenoa], [etilbentzenoa, m,p-xilenoa], [formaldehidoa, estirenoa], [1,4]. -diklorobentzenoa], [o-xilenoa], [alfa-pinenoa, kloroformoa, tetrakloroetenoa, trikloroetenoa], [d-limonenoa, azetaldehidoa], [1,2,4-trimetilbentzenoa, metileno kloruroa], [1,3-butadienoa, dekanoa] eta [acetona, metil tert-butil eter]. 1. taulak Logue et al-en (2011) konposatu organiko lurrunkorren hautaketa erakusten du, nazio industrializatuetako etxeetan aireko kutsatzaile ez-biologikoak neurtu zituzten 77 ikerketetako datuak batu zituen ikerketa batek. 1. taulan batez besteko haztatutako kontzentrazioa eta 95. pertzentilaren kontzentrazioaren berri ematen da erabilgarri dauden azterketetatik kutsatzaile bakoitzarentzat. Maila horiek eraikinetan neurketak egiten dituzten ikerketek batzuetan jakinarazitako konposatu organiko lurrunkor totalen (TVOC) kontzentrazio neurtuarekin aldera daitezke. Suediako eraikinen azken txostenek erakusten dute TVOC mailak 140 eta 270 μg/m3 bitartekoak direla (Langer eta Becko 2013). Nonahiko konposatu organiko lurrunkorren iturri potentzialak eta kontzentrazio handiena duten konposatuak 4. taulan aurkezten dira.
1. taula: μg/m³-tan batez besteko eta 95. pertzentilaren kontzentrazio handiena duten bizitegi-inguruneetan neurtutako VOCak (Logue et al., 2011ko datuak)1,2
Konposatu organiko erdi-hegazkorrak (SVOC) nagusienak [beheranzko ordenan ikerketa kopuruaren arabera taldekatuta eta ordenatuta] hauek izan ziren: naftalenoa; pentabromodifenileterrak (PBDE) PBDE100, PBDE99 eta PBDE47 barne; BDE 28; BDE 66; bentzo(a)pirenoa eta indeno(1,2,3,cd)pirenoa. Beste SVOC ugari ere neurtzen dira, ftalato-esterrak eta hidrokarburo aromatiko poliziklikoak barne. baina eskakizun analitiko korapilatsuak direla eta ez dira beti neurtzen eta, beraz, noizean behin bakarrik jakinarazi. 2. taulan konposatu organiko erdi lurrunkorren hautaketa erakusten da eskuragarri dauden azterketa guztien neurketa haztatuta batez besteko kontzentrazioarekin eta goi-mailako kontzentrazio handienarekin batera jakinarazitako kontzentrazio-mailarekin batera. Kontzentrazioak VOCen kasuan baino magnitude ordena bat txikiagoak direla ikus daiteke. Konposatu organiko erdi-hegazkor arrunten iturri potentzialak eta kontzentrazio handiena duten konposatuak 4. taulan aurkezten dira.
2. taula: μg/m3-tan batez besteko eta goi mailako (neurtutako) kontzentrazio altuena duten bizitegi-inguruneetan neurtutako SVOCak (Logue et al., 2011ko datuak)1,2
3. taulan beste kutsatzaile batzuen kontzentrazioa eta 95. pertzentilak erakusten dira, besteak beste, karbono monoxidoa (CO), nitrogeno oxidoak (NOx) eta materia partikularra (PM) 2,5 μm (PM2,5) baino tamaina-frakzioa txikiagoa duten eta partikula ultrafinak (UFP). tamaina 0,1 μm baino txikiagoa, baita sufre hexafluoruroa (SO2) eta ozonoa (O3). Kutsatzaile horien iturri potentzialak 4. taulan azaltzen dira.
3. taula: Bizitegi-inguruneetan neurtutako hautatutako kutsatzaileen kontzentrazioa μg/m3-tan (Logue et al. (2011a) eta Beko et al. (2013)-ren datuak)1,2,3
2. Irudia: Moldea bainugela batean
Kutsatzaile biologikoen iturriak
Kutsatzaile biologiko ugari neurtu dira etxeetan batez ere onddoen ugalketarekin eta bakterioen jarduerarekin eta alergenoak eta mikotoxinak askatzearekin lotutako etxeetako lizuen eta hezetasunaren ikerketetan. Adibideak Candida, Aspergillus, Pennicillum, ergosterol, endotoxinak, 1-3β-d glukanoak dira. Maskotak egoteak edo etxeko hautsaren akaroak ugaritzeak alergeno-maila altua eragin dezake. AEBetako, Erresuma Batuko eta Australiako etxeetako onddoen barne-kontzentrazio tipikoak m3 bakoitzeko 102 eta 103 UFC bitartekoak eta 103 eta 105 CFU/m3 artekoak dira bereziki hezetasuna kaltetutako inguruneetan (McLaughlin 2013). Frantziako etxeetan txakurren alergenoen (Can f 1) eta katuen alergenoen (Fel d 1) batez besteko mailak neurtutako kuantifikazio-mugaren azpitik zeuden, hurrenez hurren, 1,02 ng/m3 eta 0,18 ng/m3, eta %95eko pertzentilaren kontzentrazioa 1,6 ng/m3 eta 2,7 izan zen. ng/m3 hurrenez hurren (Kirchner et al. 2009). Frantziako 567 etxebizitzatan neurtutako koltxoietako akaro alergenoak 2,2 μg/g eta 1,6 μg/g izan ziren Der f 1 eta Der p 1 alergenoentzat hurrenez hurren, eta dagozkion % 95eko pertzentila maila 83,6 μg/g eta 32,6 μg/g izan zen (Kirchner). et al. 2009). 4. taulan goian aipatutako kutsatzaile hautatuekin lotutako iturri nagusiak erakusten dira. Bereizketa egiten da, ahal bada, iturriak barrualdean edo kanpoaldean dauden. Argi dago etxebizitzetako kutsatzaileak iturri askotatik datozela eta nahiko zaila izango litzateke iturri bat edo bi identifikatzea esposizio handien erantzule nagusiak direla.
4. taula: Kutsatzaile nagusiak beren jatorriko iturriak dituzten etxebizitzetan; (O) kanpoaldean dauden iturriak adierazten ditu eta (I) barrualdean dauden iturriak
3. Irudia: Pintura kutsatzaile ezberdinen iturri izan daiteke
